Tijdens de Rotterdam Processing Week 2025 stond de rol van de procesindustrie in de energietransitie centraal. Een gesprek met Marco Waas van Nobian, lid van de raad van bestuur en verantwoordelijk voor technologie, R&D en duurzaamheid, laat zien hoe ingrijpend de veranderingen zijn die de sector doormaakt.
Met een omzet van zo’n 1,5 miljard euro en fabrieken in Nederland, Duitsland en Denemarken speelt Nobian een stevige rol in de Europese chemie. Toch is de vraag die boven de markt hangt fundamenteel: hoe kan de chemie zichzelf opnieuw uitvinden om tegelijk duurzamer, weerbaarder en concurrerender te worden?
Dit lees je in dit artikel
“Altijd bezig met nieuwe dingen”
“De rode draad in mijn loopbaan is innovatie,” zegt Waas. “Nieuwe producten en processen ontwikkelen, en die vervolgens ook werkbaar krijgen.” Dat gold eerder bij Unilever, later als decaan aan de TU Delft en sinds 2012 bij AkzoNobel en daarna Nobian. “Duurzaamheid loopt daar altijd doorheen. Chemie moet leveren wat mensen dagelijks nodig hebben, maar wel binnen de grenzen van een duurzame maatschappij.”
Nieuwe chemie: circulair en elektrisch
De kern van wat in de sector ‘Nieuwe Chemie’ wordt genoemd, is helder: minder grondstoffen, meer circulariteit, efficiënter energiegebruik en een verschuiving van fossiele naar elektrische processen.
“Elektrochemie speelt daarin een sleutelrol,” stelt Waas. “Het is geen nieuwe techniek – het splitsen van zout doen we al heel lang – maar door goedkope olie en gas heeft elektrochemie decennia lang weinig aandacht gekregen. Dat verandert nu. Denk aan waterstofproductie, maar ook aan nieuwe routes om CO₂ om te zetten in nuttige materialen zoals mierenzuur of ethyleen. Veel is nog in pilotfase, maar de opschaling gaat steeds sneller.”
Opschalen en kosten verlagen
Nieuwe processen zijn vaak duurder in de beginfase. “Kostenreductie komt pas als je opschaalt,” zegt hij. “Dat geldt voor recycling van plastics en elektronica, voor biochemische routes en voor elektrolyse. We zien dat overal. Het vraagt enorme investeringen en vaak ook een duidelijke marktvraag of beleidsmaatregel om de businesscase rond te krijgen. Denk aan de bijmengverplichting bij brandstoffen: zonder die regel was er geen markt geweest.”
Van aardgas af vóór 2030
In de bestaande fabrieken maakt Nobian al volop gebruik van duurzame elektriciteit. “Zo’n 70 procent van onze elektriciteit is al groen. Maar bij processen zoals zoutzuivering gebruiken we nog aardgas. In de maatwerkafspraken met de overheid hebben we afgesproken dat we daar voor 2030 volledig mee stoppen – tien jaar eerder dan oorspronkelijk gepland. De technologie is er, maar de vergunningen zijn een bottleneck. Tijdens de bouw van elektrische warmtepompen is er bijvoorbeeld tijdelijk extra stikstofuitstoot. Dat maakt het lastig om de timing te halen.”
Maar de noodzaak is er. “Iedereen is het erover eens dat we de juiste richting opgaan. Alleen: alles moet nu tegelijk, en dat is een uitdaging.”
Innovaties vragen samenwerking
Wat duidelijk wordt, is dat geen enkele partij dit alleen kan. Nobian werkt intensief samen met leveranciers, klanten, universiteiten, andere bedrijven en overheden. Het R&D-team verhuisde van Deventer naar de Universiteit Twente, juist om innovatie sneller met academische kennis te verbinden. “Radicaal samenwerken is onderdeel van onze strategie,” zegt Waas. “Innovatie komt altijd tot stand in netwerken. Alleen zo kun je écht stappen zetten.”
Circulaire koolstof: van afval naar grondstof
Een van de grootste uitdagingen in de transitie is het sluiten van de koolstofkringloop. “Koolstof blijft een bouwsteen die we niet kunnen missen,” zegt Waas. “We hebben het nodig voor plastics en andere kunststoffen die de basis vormen voor producten die niet kunnen missen in ons dagelijkse leven, voor de energie transitie en ook voor de High Tech industrie. De vraag is dus: hoe maken we die koolstof circulair?”
Daarbij gaat het om meerdere sporen. Recycling van plastics en elektronica staat nog in de kinderschoenen. Veel projecten bevinden zich in de pilotfase. “De technologie werkt, maar het is nog duur en vaak kleinschalig. Voor kunststoffen is chemische recycling een veelbelovende route: je breekt plastics af tot hun basismoleculen en bouwt ze opnieuw op. Maar dit vraagt grootschalige installaties en dus forse investeringen.”
Ook de omzetting van CO₂ naar nuttige grondstoffen elektrochemische processen is een heel uitdagend, maar belangrijk spoor. Hierdoor kan CO₂ bijvoorbeeld worden omgezet in mierenzuur of ethyleen. “Dat klinkt misschien niche, maar het potentieel is groot. Mierenzuur kan dienen als energiedrager, ethyleen is een basisgrondstof voor talloze kunststoffen. We zitten nu in de lab fase met een aantal universiteiten en bedrijven, en we zien dat de opschaling sneller moet om kosten omlaag te krijgen.” Nobian heeft samen met een aantal andere bedrijven de start van een zestal universitaire posities op heet gebied van elektrochemie ondersteund voor de ontwikkeling van nieuwe productieroutes naar nieuwe materialen.
Waterstof: tussen aardgas en elektrolyse
Een tweede sleutelelement in nieuwe chemie is waterstof. Vandaag de dag wordt waterstof grotendeels geproduceerd uit aardgas, via stoomreforming. “Dat is een beproefde technologie, maar het heeft een forse CO₂-voetafdruk. Als je die CO₂ afvangt en opslaat, spreek je van blauwe waterstof.”
De duurzaamste optie is echter groene waterstof: geproduceerd door elektrolyse van water met behulp van duurzame elektriciteit. “ in onze fabriek in Rotterdam produceren we groene waterstof samen met Chloor en Natronloog. In inze Joint Venture HyCC kijken we naar de productie van waterstof uit water. Daar zit de grote belofte, maar ook de uitdaging,” legt hij uit. “Op dit moment is water splitsen met elektrolyse zo’n vijf keer duurder dan waterstof maken uit aardgas. Dat komt omdat elektrolyzers nog niet voldoende zijn opgeschaald en omdat het proces heel veel elektriciteit vraagt.”
Shell en andere partijen investeren fors in grootschalige elektrolyseprojecten, maar het kost tijd om de technologie op het gewenste niveau te brengen. “We moeten efficiënter worden – er is nu nog zeker 15 procent winst mogelijk in de elektrolyseprocessen. En daarnaast moeten de fabrieken veel groter worden om schaalvoordelen te bereiken. Het is echt een combinatie van technologie ontwikkelen en grootschalig bouwen.”
Weerbaarheid en strategische autonomie
Naast duurzaamheid speelt ook de geopolitieke context. “De laatste maanden is het belang van weerbaarheid heel zichtbaar geworden. We willen voor strategische grondstoffen minder afhankelijk en minder kwetsbaar zijn voor kwaadwillenden. Chemie levert ook defensiematerialen – van lichtgewicht plastics voor drones tot kogelwerende composieten en isolatiematerialen. Dat maakt investeren in nieuwe chemie ook een strategische keuze.”
Beleidslasten drukken zwaar
Een punt van zorg is het ongelijke speelveld in Europa. “Onze netwerkkosten en andere bijkomende kosten liggen hoger dan in landen om ons heen. En we kennen extra verplichtingen/heffingen die niet gelden in de EU/buurlanden. Als we al onze activiteiten in Duitsland zouden uitvoeren, konden we tientallen miljoenen meer investeren. Dat is een harde realiteit. Ik heb een klant gezien die vestigingen in Nederland, Duitsland en Spanje had. De Nederlandse fabriek was de modernste en duurzaamste, maar door de hoge kosten werd juist díe gesloten.”
Lef en saamhorigheid
Ondanks de uitdagingen is zijn toon optimistisch. “Het lef is er, de saamhorigheid ook. We zien veel kansen, maar een stabiel en consistent beleid is nodig. Winst is geen doel op zich – we moeten die middelen inzetten om te blijven investeren in verduurzaming en innovatie. Want Europa heeft een eigen chemische industrie nodig. Zonder chemie is er geen energietransitie.” We hebben goud in handen voor een duurzame en innovatieve industrie die Europa sterk houdt.
Nieuwe chemie blijkt geen modewoord, maar een noodzakelijke koers. Voor bedrijven als Nobian betekent dit: versneld elektrificeren, circulariteit opschalen, kansen benutten bij nieuwe toepassingen, bijvoorbeeld in nieuwe batterij typen en tegelijk overeind blijven in een scherp concurrerende markt. Het gesprek laat zien dat dit niet alleen technologische, maar ook maatschappelijke keuzes vraagt – en dat lef en samenwerking minstens zo belangrijk zijn als elektrolyzers en pilotinstallaties.
Geschreven door Patrick de Bondt
Interesse in Rotterdam Processing Week of één van onze beurzen?
Vraag direct advies aan onze specialisten over deelname, zichtbaarheid en leads. Laat je gegevens achter; we komen snel bij je terug.
